Begraafplaats Javaanse Surinamers

door: Sabine Ticheloven

Half maart verschijnt het boek Samen op Beekvliet. De Javaanse Surinamers in Sint-Michielsgestel (1975-2017)

auteur Sabine Ticheloven; uitgeverij LM Publishers

Enigszins verscholen op de begraafplaats aan de Nieuwstraat ligt een uniek stukje geschiedenis. Hier liggen geen Gestelaren begraven, maar Javaanse Surinamers. Demissionair minister Robbert Dijkgraaf van OCW (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) noemde deze graven afgelopen zomer ‘tastbare sporen van de koloniale geschiedenis van Nederland’.

Zie hiervoor: www.rijksoverheid.nl/documenten/toespraken/2023/08/13/toespraak-van-minister-dijkgraaf-bij-de-herdenking-javaans-surinaamse-geschiedenis

Een warm onthaal

Met enkel een koffer met wat persoonlijke spullen arriveerden begin november 1975 circa 300 Javaanse Surinamers in het opvangcentrum Beekvliet (het voormalige seminarie). Voornamelijk senioren met hun (klein)kinderen. Suriname stond op het punt onafhankelijk te worden en zij vreesden etnische onlusten in het land. Eenmaal aangekomen op Beekvliet kregen ze een warm onthaal. Veel dorpsbewoners hadden zich als vrijwilliger aangemeld om de rijksgenoten te helpen bij de opvang. Ondertussen werd er door Gestelaren enthousiast (winter)kleding, speelgoed, kinderwagens en complete baby-uitzetten ingezameld.

Geboren op Java (Nederlands-Indië) waren deze rijksgenoten in hun jonge jaren geronseld om als contractarbeiders voor een hongerloontje in Suriname, die andere Nederlandse kolonie, op de plantages te werken. De slavernij was in Suriname afgeschaft en de Nederlandse regering had goedkope arbeidskrachten nodig om het werk op de plantages voort te zetten.

Dankbaar

Op Beekvliet speelde hun leven zich niet langer buiten af zoals ze gewend waren, onder de tropische zon en in de natuur. Ze zaten nu vooral binnen, in een vreemd en vooral koud land. Tussen de muren van een katholiek internaat, en dat terwijl de meeste bewoners moslim waren. Toch gaven veel oudere Javanen aan dat ze nooit meer terug naar Suriname wilden. Ze waren dankbaar voor de hulp die ze in Sint-Michielsgestel kregen, vonden het op Beekvliet een paradijs en wilden hier in vrede sterven.

Op het spandoek staat te lezen: ‘Voormalige rijksgenoten danken de gemeenschap van Sint-Michielsgestel’.

De oudere Javaanse Surinamers waren allemaal (kinderen van) voormalige contractarbeiders en hadden heel hun leven onder koloniaal bewind als landarbeider gewerkt. De meesten waren nooit naar school geweest, konden niet lezen of schrijven, spraken geen Nederlands, enkel Javaans.

Terwijl de jongeren woningen in de regio kregen toegewezen bleven veel ouderen alleen achter op Beekvliet. In 1988 werd speciaal voor hen bejaardenoord Nieuw Beekvliet gebouwd, betaald door het ministerie.

Portret en graf van Renes Kromowani (16 jaar). Portretfoto: Nationaal Archief

Unieke begraafplaats

Korte tijd na aankomst in het dorp overleden al enkele oude contractarbeiders. In overleg met de gemeente werd aan de zijkant van de begraafplaats in de Nieuwstraat een islamitisch deel ingericht. De meeste contractarbeiders waren westbidders, zij waren niet zo streng in de islamitische leer, maar hielden vooral vast aan hun eigen tradities. Daarnaast had je ook oostbidders, die de regels van de Koran strikter volgden. De verschillende stromingen zie je ook terug op de 65 graven tellende begraafplaats. Sommige graven zijn op het oosten georiënteerd, andere op het westen.

Veel oudere Javaanse Surinamers kwamen alleen naar Sint-Michielsgestel. Zonder nabestaanden die voor hun graven konden zorgen. Hierdoor zijn circa 20 graven onbedekt. Zij hebben enkel een klein houten bordje met naam, geboorte- en sterfdatum.

Voor de Javaans-Surinaamse gemeenschap in Nederland is deze begraafplaats een belangrijk stukje erfgoed, met historische en emotionele waarde. Om deze unieke begraafplaats aan de vergetelheid te ontrukken wil de Stichting Herdenking Javaanse Immigratie (STICHJI) deze graven opknappen en er een gedenkmonument plaatsen.