Foto’s: Jef van Veldhoven
Hij staat er precies tachtig jaar, aan de rand van het Duitse Bosje in de wijk Beekvliet, de gijzelaarsboom. Een Cedrus Atlantica Glauca. Ondanks leeftijd, omvang en hoogte voor passanten een betrekkelijk onopvallende boom. Wel een exemplaar met een gedenkwaardige historie. Die werd vrijdagmiddag opgediept bij een herdenking, georganiseerd door de Stichting Gijzelaarskampen Sint-Michielsgestel.
Lezing
Het is 12 februari 1944, als een van de gegijzelden, Dr. Ir. Cees van Meel, een lezing houdt bij het planten van het toen iele boompje. Van Meel droeg als landbouwkundig ingenieur bij zijn lotgenoten de eretitel ‘Brabantse ingenieur’. Hij is in september 1942 door de Duitse bezetter in Hilvarenbeek opgepakt en in Gestel gevangen gezet. De gijzelaars hielden elkaar geestelijk en mentaal scherp, onder andere lezingen of cursussen, over een grote diversiteit aan onderwerpen. De lezing die Cees van Meel destijds hield, is bewaard gebleven door zijn zoon Pieter Jan. Op deze vrijdagmiddag presenteert de zoon fragmenten van zijn vaders redevoering uit de oorlogsjaren.
In een mooie verhandeling gaat het voor de genodigden in de Beekvlietboerderij over de bodemvruchtbaarheid, over bemestingsmethoden, over nieuwe inzichten op landbouwgebied, het jonge-boeren-vraagstuk, alles vanuit het perspectief van de jaren veertig, vorige eeuw. Niettemin bij de veelal aanwezige ouderen roept de lezing dikwijls veel herkenning op, althans te oordelen naar het knikken van hoofden en elkaar bevestigen Van Meel’s woorden.
Waarde voor democratie
Ook waarnemend burgemeester Erik Ronnes luistert met aandacht toe. In diens woordje richt hij zich vooral op deze bijzondere locatie en het belang die de Beekvlietboerderij heeft voor scholieren. Zij kunnen juist op deze historisch beladen plek veel opsteken over burgerschap, over de waarde van de democratie. Want hier heeft het begrip democratie in de jaren tussen 1942 en 1944 inhoud gekregen, met honderden gegijzelden, ieder met een eigen maatschappelijke en politieke achtergrond. Hier, op deze memorabele plek is het belang van samenwerken ‘ontdekt’, zijn tegenstellingen overwonnen. Op dezelfde plek vonden de gijzelaars ook hoop met bovendien, ondanks hun gevangenschap, nog toekomstverwachting.
Het gezelschap genodigden schaarde zich in een halve kring om de gijzelaarsboom. De boom, geplant ook ter ere van de geboorte van Prinses Margriet. Een boom van hoop, zoals ook de planter liet optekenen tachtig jaar geleden, in oorlogstijd.
‘Moge het planten van dit boompje in de Brabantsche aarde door dit heterogeen deel ons Nederlandsche volk een symbool zijn, en moge het zijn dat over enkele jaren dit boompje tot wasdom gekomen is, ook ons volk een frissche loot geworden is aan den boom van de wereldgemeenschap.’
Ontroerend moment
Het slotwoord was gesproken toen Alma Bastiaansen, jongste dochter van Cees van Meel, uit de halve kring stapte en kort het woord vroeg. Op haar verzoek zette ieder die het gebed vanuit een katholieke opvoeding kent, in met het ‘Onze Vader’. Een moment van ontroering onder een grote boom, die herinneringen helpt bewaren.
Collectief geheugen
Tijdens het korte wandelingetje naar de ceder is Lambert Westerlaken, een van de genodigden, bereid te reageren op het bijzondere samenzijn. “Dit is een plaats die voor heel Nederland belangrijk is. Deze plek verdient een plek in ons collectief geheugen, met deze boom als een mooi symbool van hoop”, aldus de man uit Rosmalen. Hoop die in troebele tijden ook na tachtig jaar nog levendig nodig blijkt.